Όλα
όσα έλαβαν χώρα κατά τη διάρκεια και μετά το 1204 είναι γνωστά. Ως αποτέλεσμα
της κατάλυσης και της διανομής των εδαφών της ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας
συγκροτείται από Λατίνους, στην καρδιά του Αιγαίου, ηγεμονία που περιλαμβάνει σχεδόν
το σύνολο των Κυκλάδων νήσων. Οι ηγέτες αυτής της ηγεμονίας, του δουκάτου του
Αιγαίου Πελάγους, ήταν Βενετοί πολίτες. Έτσι αρχίζει η «ευρωπαϊκή ιστορία» του
τόπου μας, της Νάξου, των Κυκλάδων. Η εξέλιξη της ηγεμονίας αυτής είναι γνωστή.
Επίσης γνωστές είναι οι σχέσεις των ηγεμόνων της, ενίοτε δύσκολες, με την madrepatria
Βενετία.
Ήδη
πριν το 1204 και κυρίως κατά την περίοδο της συνθήκης της διανομής την Βενετία δεν την ενδιαφέρει η
απόκτηση εδαφών της ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας όσο η κυριαρχία στη
θάλασσα, ο έλεγχος των εμπορικών γραμμών του Εύξεινου Πόντου και της ανατολικής
Μεσογείου. Είναι γνωστό ότι οι Βενετοί είχαν εγκατασταθεί στο Αιγαίο εκατό και
πλέον χρόνια πριν το 1204. Σκάλες, σταθμοί, κομμέρκια τελωνεία στα νησιά,
μεταξύ των άλλων προνομίων, είχαν παραχωρηθεί από τη βυζαντινή διοίκηση και
περιέλθει στη δικαιοδοσία της Serenissima
και εξασφάλιζαν την ελεύθερη και απαλλαγμένη από δασμούς εμπορική
δραστηριότητα. Οι εμπορικές αυτές εγκαταστάσεις εξελίχθηκαν σε ισχυρές και
αυτόνομες αποικίες και αποτέλεσαν το αποικιακό συγκρότημά της.
Έτσι, την εποχή της κατάκτησης των
Κυκλάδων νήσων από τον Βενετό Μάρκο Σανούδο, οι Βενετοί δεν ήταν άγνωστοι στους
Αιγαιοπελαγίτες. Το πιθανότερο, δεν τους θεωρούσαν «ξένους». Οι σχέσεις της
Βενετίας με τις ηγεμονίες στο Αιγαίο Πέλαγος δεν ήταν πάντα «εύκολες».
Ιδιαίτερα με τους Σανούδους. Η κατάσταση άλλαξε όταν στο δουκάτο ηγήθηκαν οι
Κρίσπι. Η Βενετία, πιστή στις πολιτικές αντιλήψεις της, στις συνθήκες της με
τους Οθωμανούς, περιελάμβανε πάντα, ως προστάτιδα δύναμη, τα νησιά, ανεξάρτητα
από το είδος και την ποιότητα των σχέσεων τους.
Γνωρίζουμε ακόμα ότι στη Νάξο, κατά τον 17ο
αιώνα, η τοπική άρχουσα ομάδα δεν ακολούθησε στο σύνολο της την πολιτική γραμμή
που εκπροσωπούσε ο ισχυρότερος άνθρωπος στη Νάξο και στις Κυκλάδες, Κρουσίνο
(Χρουσή) Κορονέλλο, που ήθελε την προσέγγιση με την Γαλλία. Μια ομάδα με
επικεφαλής τον αρχιεπίσκοπο Πόλλα παρέμεινε πιστή στη Γαληνοτάτη και συχνά
απευθυνόταν στον «καπετάν γκενεράλε» ή «καπετάν δελα ναβε», όπως είναι γνωστός
στα νοταριακά έγγραφα, που με την αρμάδα αγκυροβολούσε μεταξύ Πάρου και Νάξου.
Στο δελτίο του Ιστορικού Ομίλου, τη Φλέα,
έχουμε στη διάθεσή μας αρκετές μελέτες σχετικές με τις σχέσεις
Βενετίας-Δουκάτου.
Στον
Ιστορικό Όμιλο, στη Νάξο, θα θέλαμε να εμπλουτίσουμε τις γνώσεις μας:
1)
ποια ήταν η διοικητική και οικονομική κατάσταση της ανατολικής Ρωμαϊκής
Αυτοκρατορίας, παραμονές του 1204;
2)
ειδικότερα, ποια ήταν η κατάσταση στο
Αιγαίο (διοικητική, οικονομική, δημογραφική, πολιτιστική). Ποιοι λόγοι
καθιστούσαν το Αιγαίο Πέλαγος τόσο θελκτικό ώστε να «τραβά» το «ενδιαφέρον» των
ναυτικών Πολιτειών της Ιταλίας (Αμάλφη, Πίζα, Γένουα, Βενετία);
3)
Συγκρότηση και διαμόρφωση της Βενετίας από βυζαντινή επαρχία σε κραταιά
οικονομική, διοικητική, πολιτιστική κρατική οντότητα πριν το 1204.
4)
Η Βενετία ως «Τράπεζα» της εποχής.
5)
Για την Βενετσιάνικη διπλωματία κι ειδικότερα το ρόλο της αρμάδας και του Proveditore
στο Αιγαίο.
6)
Για την Βενετία ως φορέα θεσμών, ιδεών, πολιτισμού στο Αιγαίο.
7)
μπορούμε να κάνουμε λόγο για έναν ελληνο-βενετσιάνικο κόσμο στο Αιγαίο;
Απευθυνθήκαμε
στον Ομ. Διευθυντή Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών κ. Νίκο Μοσχονά και
στο Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών (ερευνητικό πρόγραμμα «Βυζάντιο και Δύση») που
ανταποκρίθηκαν στην πρόσκλησή μας και οργάνωσαν αυτή την εβδομάδα ομιλιών στη
Νάξο, τον Οκτώβρη του 2017 (16-21/10):
Τηλέμαχος Λουγγἠς,
Ιστορικός, Ομότ. Διευθυντής Ερευνών
Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών
«Οι
απαρχές της Βενετίας και η ανάδυση της βενετικής ισχύος».
Νίκος Μοσχονάς,
Ιστορικός, Ομότ. Διευθυντής Ερευνών
Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών
«Βενετία
και Βυζάντιο».
Ιστορικός, Επίκουρη
καθηγήτρια Πανεπιστημίου Πελοποννήσου
«Βενετία και Τέταρτη Σταυροφορία. Η διανομή των εδαφών
της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας».
Μαρία Ντούρου Ηλιοπούλου,
Ιστορικός, Καθηγήτρια
Πανεπιστημίου Αθηνών
«Η βενετική παρουσία στο Αιγαίο».
Γεράσιμος Παγκράτης,
Ιστορικός, Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών
«Η ναυτιλιακή οικονομία των Βενετών στους ύστερους μεσαιωνικούς χρόνους».
«Η ναυτιλιακή οικονομία των Βενετών στους ύστερους μεσαιωνικούς χρόνους».
Σέργιος Μοσχονάς,
Ιστορικός, Υπ. Δρ. Πανεπιστημίου
Αθηνών
«Βενετία:
Ιστορική περιδιάβαση ανιχνεύοντας τον δομημένο χώρο».
ΙΣΤΟΡΙΚΟΣ
ΟΜΙΛΟΣ ΝΑΞΟΥ ΑΡΣόΣ
